Nieprawidłowości w zakresie integracji zmysłów utrudniają codzienne funkcjonowanie dzieciom zdrowym, powodując kłopoty w poznawaniu świata, nauce, zachowaniu i relacjach społecznych. Zaburzenia współdziałania zmysłów występują także u dzieci z różnymi niepełnosprawnościami. W takich wypadkach, są one skutkiem zaburzeń i deficytów innego rodzaju.
Nieprawidłowości w zakresie odbierania i przetwarzania wrażeń zmysłowych u dzieci niepełnosprawnych, uzależnione są od momentu utraty sprawności oraz od rodzaju i stopnia deficytu. Dzieci z wrodzonymi deficytami lub niepełnosprawne od najmłodszych lat, uczą się funkcjonowania ze swoim problemem od samego początku. Późniejsza utrata sprawności zmusza je do zmiany dotychczasowego sposobu poznawania i odbierania świata.
Terapia integracji zmysłów u dzieci z dysfunkcją wzroku.
Dzieci z dysfunkcją wzroku mają związane z nią kłopoty z równowagą. Zaburzenie wzroku lub jego brak, znacznie utrudnia orientację w przestrzeni. Nie widząc dokładnie lub w ogóle nie mogąc zobaczyć tego, co je otacza, dzieci niewidome i słabowidzące poruszają się gorzej, są mniej pewne, szukają kontaktu z podłożem chodząc na szerokiej podstawie lub szurając nogami, częściej tracą równowagę. Deficyt lub brak wzroku powoduje częściowy lub całkowity brak informacji wizualnych o otaczającej dziecko przestrzeni. Tym samym poczucie bezpieczeństwa i pewność ruchów mogą ulec zaburzeniu. Poruszając się w przestrzeni, dzieci słabowidzące i niewidome, w naturalny sposób koncentrują się na odczuciach jakie daje własne ciało, a więc na wrażeniach dotykowych i proprioceptywnych. Dziecko widzące widzi drzewo, dziecko słabowidzące widzi coś, ale nie zawsze wie co to jest i może upewnić się przez dotyk. Dziecko niewidome nie ma świadomości istnienia drzewa, dopóki go nie dotknie. Dzieci z dysfunkcją wzroku nie mają lepiej rozwiniętego zmysłu dotyku i propriocepcji. Dysfunkcja lub brak wzroku przyczyniają się do intensywniejszego wykorzystywania dotyku i propriocepcji, jako zmysłów uzupełniających lub zastępczych. Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci z dysfunkcją wzroku jest bardzo bogate w elementy terapii integracji sensorycznej. Poznawanie świata odbywa się przez dotyk. Za pomocą dłoni dzieci rozpoznają podstawowe przedmioty codziennego użytku, stopami uczą się rozpoznawać zmiany podłoża, a przy pomocy laski (przedłużenie ręki) rozpoznają elementy przestrzeni, takie jak meble, drzwi, schody, krawężniki i niebezpieczne przeszkody. W przypadku dzieci niewidzących, niezwykle ważna jest znajomość ciała i kierunków w przestrzeni. Jest to podstawą bezpiecznego poruszania się w przestrzeniach zamkniętych i otwartych. Terapia SI z dziećmi słabowidzącymi i niewidomymi, polega także na dostarczaniu im wrażeń, które mają zastąpić autostymulacje, pojawiające się jako skutek braku bodźców wzrokowych. Dzieci te uczy się konstruktywnych zabaw i aktywności, które przeciwdziałają kołysaniu się, zabawom rękami, pocieraniu i poklepywaniu się, kręceniu głową itp.
Terapia integracji zmysłów u dzieci z dysfunkcją słuchu.
Zmysł słuchu, podobnie jak zmysł wzroku należy do zmysłów dalszych, czyli takich, które – często bez naszej woli i wysiłku – dostarczają nam informacji o świecie. Brak lub ograniczenie wrażeń słuchowych sprawia, że wiele ważnych informacji nie dociera do dziecka. Terapeuta SI w pracy z dzieckiem niedosłyszącym musi maksymalnie wykorzystać możliwości dziecka, w zakresie odbierania dźwięków. Usłyszane dźwięki mogą zostać powtórzone. Budowanie integracji zmysłów u dzieci z dysfunkcją słuchu, to przede wszystkim wytwarzanie brakujących odczuć i wrażeń związanych z wydawaniem głosu i mową. Wymawianie słów i zdań, to najtrudniejsze ruchy, jakie wykonujemy bez kontroli wzrokowej. Słysząc robimy to bezwiednie i spontanicznie. Dzieci niedosłyszące wkładają w tę naukę ogromną energię i wysiłek.
Terapia integracji zmysłów u dzieci z dysfunkcją narządu ruchu.
Ograniczenia związane z dysfunkcją narządu ruchu, często są przyczyną nieprawidłowości w zakresie odbierania i przetwarzania podstawowych wrażeń zmysłowych: dotykowych, równoważnych i proprioceptywnych. Niedowład kończyny utrudnia odbiór wrażeń z zewnątrz, a także pochodzących z niesprawnych mięśni i ścięgien. Zaburzony ruch spowoduje problemy w utrzymaniu równowagi ciała. Rehabilitacja ruchowa polega na dostarczaniu dziecku prawidłowych wzorców ruchowych, tym samym do dziecka docierają prawidłowe odczucia związane z ruchem i postawą ciała. Odbiór wrażeń jest szczególnie ważny w przypadku mniej sprawnych części ciała. Dzieci, w naturalny sposób, bronią się przed używaniem ich, a całą aktywność skupiają na lepiej funkcjonującej stronie lub kończynie. Prawidłowe odczucia dostarczane podczas ćwiczeń, pomagają dzieciom w nauce wykorzystywania mniej sprawnych części ciała na tyle, na ile jest to możliwe. Mniej sprawna ręka nie musi rysować, ale może przytrzymywać kartkę, tym samym stać się potrzebną i pożyteczną..
Terapia integracji zmysłów u dzieci niepełnosprawnych umysłowo.
Terapia SI z założenia dedykowana jest dzieciom z wysokimi ilorazami inteligencji, które przejawiają specyficzne trudności w koncentracji uwagi, wykonywaniu małych i dużych ruchów, czytaniu i zachowaniu. Te same trudności mogą być skutkiem lekkiego, umiarkowanego, Znacznego lub głębokiego upośledzenia umysłowego. W miarę możliwości, dzieci niepełnosprawne intelektualnie diagnozuje się testami sprawdzającymi funkcjonowanie zmysłów bazowych i ich integrację. Niepełnosprawność intelektualna może powodować nadpobudliwość psychoruchową, spowolnienie psychoruchowe, słabą znajomość ciała lub uogólniony lęk przed bodźcami zewnętrznymi. Po przeprowadzeniu testów lub obserwacji spontanicznej aktywności dziecka, tworzony jest indywidualny program terapii integracji sensorycznej. W zależności od potrzeb, obejmuje on zabawy i aktywności doskonalące funkcjonowanie poszczególnych zmysłów i współdziałanie ich. Wszystkie propozycje terapeutyczne dostosowane są do możliwości dziecka. Stymulacja polisensoryczna dzieci niepełnosprawnych intelektualnie często przyczynia się do poprawy funkcjonowania ich w środowisku domowym i szkolnym.
Terapia integracji zmysłów u dzieci z autyzmem.
Nieprawidłowości w odbieraniu i przetwarzaniu informacji zmysłowych uważane są za jedną z przyczyn zaburzenia rozwoju ogólnego, zwanego autyzmem. Jednym z podstawowych objawów autyzmu jest nadwrażliwość lub brak wrażliwości na bodźce. Niektóre wrażenia zmysłowe, dla nas neutralne lub przyjemne, przez dzieci autystyczne odbierane są jako przeszkadzające, przykre lub bolesne. Wrażenia, odbierane przez nas jako nieprzyjemne lub bólowe, przez dzieci z autyzmem mogą być odbierane jako neutralne lub słabe. Bodźce jednego rodzaju mogą być odbierane w jednym miejscu jako zbyt intensywne, w innym może występować brak lub osłabienie tych odczuć. Specyficzne odbieranie wrażeń zmysłowych, powoduje specyficzne zachowania, to jest unikanie lub poszukiwanie określonych wrażeń. Problemy z tym związane prowadzą często do zachowań takich jak wycofywanie się, wykonywanie jednostajnych ruchów, agresja ukierunkowana na siebie, innych ludzi i przedmioty. Terapia SI dzieci autystycznych, to stopniowe przyzwyczajanie ich do nie tolerowanych wrażeń i dostarczanie wrażeń, których jest za mało. W trakcie terapii dzieci uczą się korzystania z bezpiecznych i akceptowalnych form zaspokajania własnych potrzeb związanych ze zmysłowym doświadczaniem siebie i świata.
Małgorzata Gruszka Terapeuta SI
Zobacz również:
